Karaciğer Kanseri İçin Kimler Daha Yüksek Risk Altındadır?

Kronik Hepatit B (HBV) ve Hepatit C (HCV) virüsleri, karaciğer kanserinin önde gelen nedenlerinden biridir. Bu virüsler, yıllarca süren kronik karaciğer iltihabına ve hasarına yol açarak siroz ve karaciğer kanseri riskini önemli ölçüde artırır.
Hepatit B, kan yoluyla bulaşan bir virüs olduğu için korunmasız cinsel ilişki, enfekte iğnelerin kullanımı, doğum sırasında anneden bebeğe geçiş gibi yollarla bulaşabilir. Aşısı vardır ve erken dönemde aşılanarak korunmak mümkündür.
Hepatit C’nin aşısı olmamasına rağmen, tedavi edici antiviral ilaçlarla bu enfeksiyon kontrol altına alınabilir. Ancak tedavi edilmediğinde, HCV enfeksiyonu siroza ve karaciğer kanserine yol açabilir.

Siroz, karaciğerin ciddi hasar gördüğü ve skar dokusu oluştuğu bir durumdur. Çoğu zaman alkol tüketimi, hepatit enfeksiyonları veya yağlı karaciğer hastalığı gibi faktörler nedeniyle gelişir. Siroz, karaciğer kanseri için en güçlü risk faktörlerinden biridir.
Sirozda karaciğer hücreleri yenilenemez hale gelir ve kanser gelişimi için uygun bir ortam oluşturur. Bu yüzden siroz hastaları, karaciğer kanseri açısından düzenli olarak taranmalıdır.

Uzun süreli ve aşırı alkol tüketimi, karaciğer hücrelerine kalıcı hasar vererek alkole bağlı karaciğer hastalığına yol açar. Bu durum, zamanla siroz ve karaciğer kanserine neden olabilir.
Aşırı alkol tüketimi, karaciğer hücrelerinin normal fonksiyonlarını bozarak hasarın birikmesine ve kanserli hücrelerin oluşmasına zemin hazırlar. Bu nedenle alkol bağımlılığı olan kişilerin karaciğer sağlıklarını yakından izlemeleri ve alkol tüketimini sınırlamaları önerilir.

Non-alkolik steatohepatit (NASH), karaciğerde yağ birikimine neden olan bir durumdur ve zamanla iltihaplanma ve hasara yol açabilir. NASH, son aşamada siroza dönüşebilir ve bu da karaciğer kanseri riskini artırır.
Yağlı karaciğer hastalığı genellikle obezite, diyabet, yüksek kolesterol ve insülin direnci ile ilişkilidir. Bu metabolik risk faktörlerine sahip bireylerde karaciğer kanseri gelişme riski daha yüksektir.

Bazı genetik hastalıklar, karaciğer kanseri riskini artırabilir. Özellikle herediter hemokromatozis (vücudun aşırı demir biriktirdiği bir durum) ve Wilson hastalığı (karaciğerde aşırı bakır birikimi) gibi durumlar, karaciğer hasarına ve kanser riskine yol açabilir.
Ailesinde karaciğer kanseri öyküsü olan kişiler de genetik yatkınlık nedeniyle daha yüksek risk altında olabilirler. Bu kişiler, genetik testler ve düzenli taramalarla yakından izlenmelidir.

Tip 2 diyabet hastalarında karaciğer kanseri gelişme riski daha yüksektir. Bu durum, diyabetin karaciğer hücrelerine zarar vermesi, insülin direnci ve yağlı karaciğer hastalığıyla ilişkili olabilir.
Obezite, karaciğerde yağ birikimine (non-alkolik yağlı karaciğer hastalığı) neden olabilir ve zamanla bu yağ birikimi, iltihaplanma ve siroz gelişimine yol açabilir. Siroz, karaciğer kanseri için güçlü bir risk faktörüdür.

Aflatoksin gibi bazı toksik maddeler karaciğer kanseri riskini artırır. Aflatoksin, özellikle küflenmiş tahıllar ve baklagillerde bulunabilen bir toksindir. Uzun süreli maruz kalma, karaciğer hücrelerinde DNA hasarına ve kanser gelişimine neden olabilir.
Vinil klorür gibi bazı endüstriyel kimyasallar veya pestisitler de karaciğer kanserine yol açabilecek çevresel risk faktörleridir.

Hepatit B ve C enfeksiyonları özellikle Afrika ve Asya’da yaygın olup, bu bölgelerde yaşayan bireyler karaciğer kanseri açısından daha yüksek risk altındadır.
Hepatit B virüsünün en sık görüldüğü bölgelerde doğan veya bu bölgelerde uzun süre yaşayan kişilerde karaciğer kanseri gelişme riski, diğer bölgelere kıyasla daha yüksektir.

Karaciğer nakli bekleyen siroz hastaları, karaciğer kanseri açısından yüksek risk altındadır. Nakil bekleyen hastaların düzenli tarama testlerine tabi tutulması, kanserin erken teşhisi açısından kritik öneme sahiptir.
Nakil sonrası da kanserin nüks etme riski olabilir, bu nedenle bu hastaların uzun süreli izlemeye ihtiyaçları vardır.

Uzun süreli anabolik steroid kullanımı, karaciğer hücrelerinde hasara yol açabilir ve bu da karaciğer tümörlerinin gelişmesine katkıda bulunabilir. Bu nedenle, özellikle vücut geliştirme amaçlı steroid kullanan bireyler karaciğer sağlıklarını yakından izlemelidirler.

Düzenli Karaciğer Taramaları: Risk grubundaki bireyler için düzenli karaciğer taramaları, karaciğer kanserinin erken teşhisi için kritik öneme sahiptir. Özellikle kronik hepatit, siroz veya genetik yatkınlığı olanlar, doktorlarının önerdiği sıklıkta ultrason, kan testleri ve diğer tarama yöntemleri ile izlenmelidir.
Sağlıklı Yaşam Tarzı: Alkol kullanımını sınırlamak, sağlıklı beslenme, kilo kontrolü ve düzenli egzersiz, karaciğer kanseri riskini azaltmaya yardımcı olabilir. Özellikle obezite ve diyabeti olan kişiler, bu risk faktörlerini yönetmeye çalışmalıdır.
Hepatit Aşıları ve Tedavisi: Hepatit B aşısı, bu virüsten korunmanın etkili bir yoludur. Hepatit C enfeksiyonu olan bireylerin ise antiviral tedavi ile hastalığı kontrol altına almaları önerilir.